Marc Roche, η Τράπεζα [έκδοση ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2010, μετάφραση Αριστέας Κομνηνέλλη, σελίδες 21-32].
Η Αντιγόνη Λουδιάδη μοιάζει με γάτα που ετοιμάζεται να επιτεθεί στο θύμα της. Λένε ότι η κυρία αυτή είναι πολύ ευφυής, λίγο υστερική και τυραννική με τους συνεργάτες της, ενώ κάνει τον συνομιλητή της να τα χάνει. Φημίζεται ότι της αρέσει το ρίσκο και ότι ξέρει να πουλάει. Τη φωνάζουν Άντι και είναι τραπεζίτισσα στην Goldman Sachs International στο Λονδίνο. Αυτή η ειδικός των σύνθετων χρηματοοικονομικών προϊόντων είναι περήφανη για την ελληνική καταγωγή της. Πτυχιούχος της Οξφόρδης, λέγεται ότι είναι «μανιακή με τη δουλειά, ότι καπνίζει το ένα τσιγάρο μετά το άλλο και έχει την ατζέντα της πάντα γεμάτη». Είναι εκείνη που βοήθησε την Ελλάδα να καμουφλάρει το χρέος της. Χάρη στην ευρηματικότητα της, η χώρα μπόρεσε να μπει στη ζώνη του ευρώ το 2002, καθώς τυπικά πληρούσε τα κριτήρια της Συνθήκης του Μάαστριχτ αναφορικά με το χρέος.
Η δημοσιονομική αναμόρφωση, της οποίας την ευθύνη είχε η Άντι, χάρισε στον εργοδότη της ένα σωρό λεφτά, προκαλώντας παράλληλα -εννέα χρόνια αργότερα- την πιο σοβαρή κρίση στη ζώνη του ευρώ.
Πάντως, το 2001 η Ελλάδα δεν ενδιαφέρει διόλου την Goldman Sachs, που είναι απορροφημένη την εποχή εκείνη με τις αναδυόμενες χώρες, οι οποίες αρχίζουν να προσελκύουν ορισμένες μεγάλες τράπεζες. Από την πλευρά της, η Goldman Sachs International ρίχνει το βάρος στη Γερμανία, στην Ανατολική Ευρώπη και στην Τουρκία. Η τράπεζα δεν έχει θυγατρική στην Αθήνα. Οι ελληνικοί φάκελοι, κατά το παράδειγμα των χρηματοδοτήσεων της εμπορικής ναυτιλίας, δουλεύονται στο Λονδίνο, όπου είναι εγκατεστημένοι οι έλληνες εφοπλιστές.
Το 1999, όταν αποφασίζεται η δημιουργία του ευρώ, η Ελλάδα δεν μπορεί να προσχωρήσει στο κοινό νόμισμα. Στα χαρτιά, οι όροι συμμετοχής στον μηχανισμό είναι τα πολύ αυστηρά κριτήρια που διατυπώθηκαν στη Συνθήκη του Μάαστριχτ: χρέος κάτω από το 60% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος και έλλειμμα προϋπολογισμού κάτω από το 3%. Η Ελλάδα απέχει πολύ. Την εποχή εκείνη, οι γάλλοι και οι γερμανοί ιθύνοντες, καθώς ήταν αποφασισμένοι να εδραιώσουν την καλή φήμη του κοινού νομίσματος με την εισαγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων χωρών στον μηχανισμό, προκειμένου να αποτρέψουν τους κερδοσκόπους -από τότε!- να επιτεθούν, πιέζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κάνει δεκτή την Ελλάδα. Το Σίτι και η Γουόλ Στριτ πρέπει να πειστούν. Οι δύο χρηματαγορές βλέπουν, πράγματι, με κακό μάτι την έλευση ενός εν δυνάμει ανταγωνιστή, της Φρανκφούρτης, έδρας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Γοητευμένος, όπως όλοι οι Ιταλοί, από τους αγγλοσάξονες τραπεζίτες, ο πρόεδρος της Επιτροπής, ο Ρομάνο Πρόντι, αντιστέκεται στη διεύρυνση της ζώνης του ευρώ. Δεν έχει όμως σημασία! Ο επίτροπος για τις Οικονομικές και Νομισματικές Υποθέσεις, ο γάλλος Υβ-Τιμπό ντε Σιλγκί, ένας από τους αρχιτέκτονες της μετάβασης στο ευρώ, ανάγει το όραμα της διεύρυνσης σε προσωπική υπόθεση. Άλλωστε, όλες οι χώρες του νέου κλαμπ δεν τακτοποίησαν κάπως τα λογιστικά τους, ώστε να πληρούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ, ελαττώνοντας τα χρέη τους; Μεταξύ κατεργαρέων ειλικρίνεια...
Η ελληνική κυβέρνηση ζητά από την Goldman Sachs να τη βοηθήσει να βρει τεχνάσματα, για να μπει στη ζώνη του ευρώ λίγο μετά τη δημιουργία του νέου νομίσματος. Η Αθήνα θέλει κυρίως να κρύψει την έκταση των ελλειμμάτων της. Για να γίνει αυτό, οι Σοσιαλιστές, με ηγέτη τον Κώστα Σημίτη, έχουν την πρόθεση να απαλλαγούν από το βάρος των στρατιωτικών δαπανών-σημαντικών, λόγω της υποβόσκουσας διαμάχης με την Τουρκία-, ώστε αυτές να μη συμπεριλαμβάνονται στις δημόσιες δαπάνες.
Γιατί η Goldman Sachs να αρνηθεί μια τέτοια εντολή, με υψηλή αμοιβή, και να μην κάνει ένα νομότυπο φτιασίδωμα; Παρά τις συχνά απρόβλεπτες δυσκολίες που παρουσιάζουν οι σχέσεις με τον χώρο της πολιτικής, η βοήθεια προς τα κράτη βρίσκεται στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων των επενδυτικών τραπεζών. Αν και οι ευρωπαϊκοί οίκοι έχουν την τάση να αφήνουν αυτού του είδους τις συναλλαγές για τα γραφεία των ειδικών λογιστών, οι αμερικανοί συνάδελφοι τους παρέχουν συχνά και με κάθε νομιμότητα αυτού του τύπου τις υπηρεσίες. Και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσέφυγαν στην τεχνογνωσία των μεγάλων χρηματοοικονομικών οργανισμών για να «βελτιστοποιήσουν» την εικόνα των εθνικών τους λογαριασμών. Η Ιταλία έκανε ακριβώς το ίδιο με την αμερικανική τράπεζα JP Morgan.
Για την Goldman Sachs, η Ελλάδα γίνεται ξαφνικά μάννα εξ ουρανού. Πώς να μη δουν ότι μια μικρή χώρα με αδύναμη τραπεζική υποδομή, στοιχειώδεις στατιστικές των δημοσιοοικονομικών και με ανθούσα παραοικονομία, που καθιστά προβληματική την είσπραξη φόρων και δασμών, αποτελεί κελεπούρι; Ένας οικονομικός κολοσσός έχει ακόμα πιο πρόσφορο έδαφος, καθώς στην Ελλάδα το Χρηματιστήριο δεν διαθέτει αποτρεπτικούς κανόνες, το κράτος θολώνει το οικονομικό παιχνίδι και οι δαιδαλώδεις συμφωνίες μετόχων είναι ο κανόνας.
Η αυτοκρατορία Goldman Sachs ενδιαφέρεται ειδικότερα για την Ελλάδα για έναν επιπλέον λόγο: τη φύση του χρέους της. Πρόκειται για σύνθετα ομόλογα, αποτιμημένα με ασαφή κριτήρια και απροσδιόριστη δυνατότητα προεξόφλησης, τα οποία είναι πρόσφορα για κερδοσκοπία. Με λίγα λόγια, το ακριβώς αντίθετο του γαλλικού χρέους για παράδειγμα, το οποίο είναι απλό, προβλέψιμο, εύκολα ρευστοποιήσιμο, στηριγμένο σε ένα πολύ ακριβές χρονοδιάγραμμα.
Στον αγώνα δρόμου για το ευρώ και μπροστά στις ιδιαιτερότητες του ελληνικού χρέους, ένας τρίτος παράγοντας κινεί το ενδιαφέρον της Άντι Λουδιαδη: η αποδιοργάνωση της Eurostat, η οποία έχει αναλάβει να εναρμονίσει τις στατιστικές των χωρών-μελών προκειμένου να συλλάβει τα μεγέθη σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Πρόκειται για δείκτες-κλειδιά στην επεξεργασία της παρακολούθησης του προϋπολογισμού και της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Όμως, εγκλωβισμένο στην αναταραχή ενός εσωτερικού οικονομικού σκανδάλου, το τμήμα στατιστικών, την περίοδο της ελληνικής υπόθεσης, έχει κυριολεκτικά παραλύσει. Χωρίς να πουν τίποτε, οι ιθύνοντες του δέχονται de facto τους λογαριασμούς που τους παρουσιάζει η τότε ελληνική κυβέρνηση.
Το 2004 ο Μισέλ Βάντεν Αμπέλε, ο νέος γενικός διευθυντής, επιφορτισμένος με την αναδιοργάνωση της Eurostat, αρνείται να πιστοποιήσει τους λογαριασμούς της χώρας. Ο λόγος; Η μη ορθή λογιστικοποίηση ορισμένων στρατιωτικών δαπανών, κυρίως για την αγορά αμερικανικών αεροπλάνων, και η ασαφής λογιστική απεικόνιση της κοινοτικής βοήθειας. Οι αντιδράσεις των ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών; Ανύπαρκτες. Κουκουλώνουν την υπόθεση, νομίζοντας ότι θα ξεχαστεί.
Πάντως, το 2001 η Ελλάδα δεν ενδιαφέρει διόλου την Goldman Sachs, που είναι απορροφημένη την εποχή εκείνη με τις αναδυόμενες χώρες, οι οποίες αρχίζουν να προσελκύουν ορισμένες μεγάλες τράπεζες. Από την πλευρά της, η Goldman Sachs International ρίχνει το βάρος στη Γερμανία, στην Ανατολική Ευρώπη και στην Τουρκία. Η τράπεζα δεν έχει θυγατρική στην Αθήνα. Οι ελληνικοί φάκελοι, κατά το παράδειγμα των χρηματοδοτήσεων της εμπορικής ναυτιλίας, δουλεύονται στο Λονδίνο, όπου είναι εγκατεστημένοι οι έλληνες εφοπλιστές.
Το 1999, όταν αποφασίζεται η δημιουργία του ευρώ, η Ελλάδα δεν μπορεί να προσχωρήσει στο κοινό νόμισμα. Στα χαρτιά, οι όροι συμμετοχής στον μηχανισμό είναι τα πολύ αυστηρά κριτήρια που διατυπώθηκαν στη Συνθήκη του Μάαστριχτ: χρέος κάτω από το 60% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος και έλλειμμα προϋπολογισμού κάτω από το 3%. Η Ελλάδα απέχει πολύ. Την εποχή εκείνη, οι γάλλοι και οι γερμανοί ιθύνοντες, καθώς ήταν αποφασισμένοι να εδραιώσουν την καλή φήμη του κοινού νομίσματος με την εισαγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων χωρών στον μηχανισμό, προκειμένου να αποτρέψουν τους κερδοσκόπους -από τότε!- να επιτεθούν, πιέζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κάνει δεκτή την Ελλάδα. Το Σίτι και η Γουόλ Στριτ πρέπει να πειστούν. Οι δύο χρηματαγορές βλέπουν, πράγματι, με κακό μάτι την έλευση ενός εν δυνάμει ανταγωνιστή, της Φρανκφούρτης, έδρας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Γοητευμένος, όπως όλοι οι Ιταλοί, από τους αγγλοσάξονες τραπεζίτες, ο πρόεδρος της Επιτροπής, ο Ρομάνο Πρόντι, αντιστέκεται στη διεύρυνση της ζώνης του ευρώ. Δεν έχει όμως σημασία! Ο επίτροπος για τις Οικονομικές και Νομισματικές Υποθέσεις, ο γάλλος Υβ-Τιμπό ντε Σιλγκί, ένας από τους αρχιτέκτονες της μετάβασης στο ευρώ, ανάγει το όραμα της διεύρυνσης σε προσωπική υπόθεση. Άλλωστε, όλες οι χώρες του νέου κλαμπ δεν τακτοποίησαν κάπως τα λογιστικά τους, ώστε να πληρούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ, ελαττώνοντας τα χρέη τους; Μεταξύ κατεργαρέων ειλικρίνεια...
Η ελληνική κυβέρνηση ζητά από την Goldman Sachs να τη βοηθήσει να βρει τεχνάσματα, για να μπει στη ζώνη του ευρώ λίγο μετά τη δημιουργία του νέου νομίσματος. Η Αθήνα θέλει κυρίως να κρύψει την έκταση των ελλειμμάτων της. Για να γίνει αυτό, οι Σοσιαλιστές, με ηγέτη τον Κώστα Σημίτη, έχουν την πρόθεση να απαλλαγούν από το βάρος των στρατιωτικών δαπανών-σημαντικών, λόγω της υποβόσκουσας διαμάχης με την Τουρκία-, ώστε αυτές να μη συμπεριλαμβάνονται στις δημόσιες δαπάνες.
Γιατί η Goldman Sachs να αρνηθεί μια τέτοια εντολή, με υψηλή αμοιβή, και να μην κάνει ένα νομότυπο φτιασίδωμα; Παρά τις συχνά απρόβλεπτες δυσκολίες που παρουσιάζουν οι σχέσεις με τον χώρο της πολιτικής, η βοήθεια προς τα κράτη βρίσκεται στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων των επενδυτικών τραπεζών. Αν και οι ευρωπαϊκοί οίκοι έχουν την τάση να αφήνουν αυτού του είδους τις συναλλαγές για τα γραφεία των ειδικών λογιστών, οι αμερικανοί συνάδελφοι τους παρέχουν συχνά και με κάθε νομιμότητα αυτού του τύπου τις υπηρεσίες. Και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσέφυγαν στην τεχνογνωσία των μεγάλων χρηματοοικονομικών οργανισμών για να «βελτιστοποιήσουν» την εικόνα των εθνικών τους λογαριασμών. Η Ιταλία έκανε ακριβώς το ίδιο με την αμερικανική τράπεζα JP Morgan.
Για την Goldman Sachs, η Ελλάδα γίνεται ξαφνικά μάννα εξ ουρανού. Πώς να μη δουν ότι μια μικρή χώρα με αδύναμη τραπεζική υποδομή, στοιχειώδεις στατιστικές των δημοσιοοικονομικών και με ανθούσα παραοικονομία, που καθιστά προβληματική την είσπραξη φόρων και δασμών, αποτελεί κελεπούρι; Ένας οικονομικός κολοσσός έχει ακόμα πιο πρόσφορο έδαφος, καθώς στην Ελλάδα το Χρηματιστήριο δεν διαθέτει αποτρεπτικούς κανόνες, το κράτος θολώνει το οικονομικό παιχνίδι και οι δαιδαλώδεις συμφωνίες μετόχων είναι ο κανόνας.
Η αυτοκρατορία Goldman Sachs ενδιαφέρεται ειδικότερα για την Ελλάδα για έναν επιπλέον λόγο: τη φύση του χρέους της. Πρόκειται για σύνθετα ομόλογα, αποτιμημένα με ασαφή κριτήρια και απροσδιόριστη δυνατότητα προεξόφλησης, τα οποία είναι πρόσφορα για κερδοσκοπία. Με λίγα λόγια, το ακριβώς αντίθετο του γαλλικού χρέους για παράδειγμα, το οποίο είναι απλό, προβλέψιμο, εύκολα ρευστοποιήσιμο, στηριγμένο σε ένα πολύ ακριβές χρονοδιάγραμμα.
Στον αγώνα δρόμου για το ευρώ και μπροστά στις ιδιαιτερότητες του ελληνικού χρέους, ένας τρίτος παράγοντας κινεί το ενδιαφέρον της Άντι Λουδιαδη: η αποδιοργάνωση της Eurostat, η οποία έχει αναλάβει να εναρμονίσει τις στατιστικές των χωρών-μελών προκειμένου να συλλάβει τα μεγέθη σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Πρόκειται για δείκτες-κλειδιά στην επεξεργασία της παρακολούθησης του προϋπολογισμού και της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Όμως, εγκλωβισμένο στην αναταραχή ενός εσωτερικού οικονομικού σκανδάλου, το τμήμα στατιστικών, την περίοδο της ελληνικής υπόθεσης, έχει κυριολεκτικά παραλύσει. Χωρίς να πουν τίποτε, οι ιθύνοντες του δέχονται de facto τους λογαριασμούς που τους παρουσιάζει η τότε ελληνική κυβέρνηση.
Το 2004 ο Μισέλ Βάντεν Αμπέλε, ο νέος γενικός διευθυντής, επιφορτισμένος με την αναδιοργάνωση της Eurostat, αρνείται να πιστοποιήσει τους λογαριασμούς της χώρας. Ο λόγος; Η μη ορθή λογιστικοποίηση ορισμένων στρατιωτικών δαπανών, κυρίως για την αγορά αμερικανικών αεροπλάνων, και η ασαφής λογιστική απεικόνιση της κοινοτικής βοήθειας. Οι αντιδράσεις των ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών; Ανύπαρκτες. Κουκουλώνουν την υπόθεση, νομίζοντας ότι θα ξεχαστεί.
Όσο για την Άντι Λουδιάδη, πήρε προαγωγή σε εταίρο-διαχειρίστρια το 2000. Το συμβόλαιο με την Αθήνα θα της δώσει τη δυνατότητα να κλείσει τα στόματα των ζηλόφθονων, για τους οποίους η προαγωγή της οφειλόταν στην πολιτική «θετικής διάκρισης», που ήρθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και η οποία ευνοεί το λεγόμενο ασθενές φύλο. Τα ζητήματα της ηθικής και της δεοντολογίας είναι παντελώς ξένα σε αυτή τη γυναίκα της δράσης, η οποία αρπάζει κάθε ευκαιρία για να δείξει πόσο αρπακτικό είναι. Τα γυαλισμένα της τακούνια με το αποφασιστικό χτύπημα δεν καταδέχονται να χωθούν μέσα σε τέτοιου τύπου ασυναρτησίες. Στη δουλειά της έχει την πολύτιμη βοήθεια μιας εξειδικευμένης ομάδας στο εμπόριο συναλλάγματος, η οποία, μαζί με την ομάδα των πρώτων υλών, έχει την καλύτερη φήμη στην εταιρεία. Για να πετύχει τους σκοπούς της, θα χρησιμοποιήσει έναν όχι γνωστό μηχανισμό. Το όνομα του; Το σύστημα κάλυψης κινδύνου που ονομάζεται Credit Default Swaps. Απλό, απλούστατο. Σαν να λέμε εύρηκα!
Σε αυτή τη φάση της ιστορίας, ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τι είναι αυτά τα σύνθετα, ακατανόητα εργαλεία, που έγιναν το σύμβολο της ακραίας κερδοσκοπίας. Αν και η ονομασία τους είναι περίεργη, η λειτουργία των CDS είναι απλή. Πρόκειται για συμβόλαια ασφάλισης πάνω σε ένα χρέος, για το οποίο δίνεται η εγγύηση στον πιστωτή ότι θα αποζημιωθεί ακόμα και αν ο οφειλέτης δεν είναι σε θέση να το αποπληρώσει. Προσφέρουν έτσι στους επενδυτές τη δυνατότητα να περιορίσουντους κινδύνους που συνδέονται με ομόλογα, είτε αυτά έχουν εκδοθεί από κράτη είτε από επιχειρήσεις. Άλλο ένα πλεονέκτημα: η αγορά αυτού του χρηματοοικονομικού εργαλείου είναι αδιαφανής κοινή συναινέσει. Οι συναλλαγές γίνονται λοιπόν μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα και μακριά από τις χρηματιστηριακές αγορές και τους περιοριστικούς κανόνες τους, χωρίς διαμεσολαβητή και χωρίς εξακρίβωση των ενεργειών και των φορέων τους.
Στην περίπτωση των ελληνικών ομολόγων, ο μηχανισμός αυτός έδωσε τη δυνατότητα να προστατευτεί το χρέος από τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις κατά τη μετατροπή του σε ευρώ, καθώς αρχικά είχε εκδοθεί σε δολάρια. Η συναλλαγματική ισοτιμία που επιλέχθηκε ήταν πολύ ευνοϊκή για την Goldman Sachs. Εξάλλου, το ποσό που καλύφθηκε από τα CDS ξεπερνά εκείνο του ελληνικού δημόσιου χρέους! Αλλάζοντας την προθεσμία εξόφλησης της απαίτησης, η Ελλάδα δεσμεύεται να πληρώσει στην τράπεζα μεγάλα ποσά έως το 2019, και με επαχθείς όρους, γεγονός που οξύνει ακόμα περισσότερο τις οικονομικές της δυσκολίες. Κατά το πνεύμα της τραπεζίτισσας, αυτοί οι σχεδόν τοκογλυφικού χαρακτήρα όροι δεν έχουν τίποτε το σοκαριστικό. Η Goldman Sachs δεν είναι η Μητέρα Τερέζα. Ο πελάτης που πήγε παρακαλετά δεν είναι σε θέση ισχύος. Η Άντι ορμά στο λαχείο που έχει μπροστά της. Έτσι ακριβώς, χωρίς υπερβολή...
Το σχέδιο της περνά πολύ άνετα από την επιτροπή νέων συναλλαγών της Goldman Sachs International έπειτα από μια γρήγορη εξέταση. «Ο φάκελος ήταν στημένος με επιδεξιότητα. Πέσαμε όλοι με τα μούτρα. 'Ηταν μεγάλο το κέρδος και προχωρήσαμε γρήγορα μια δουλειά που πολλοί άλλοι την είχαν απορρίψει. Σε καμία περίπτωση δεν θα αφήναμε την ευκαιρία»,θυμάται κάποιος που συμμετείχε στη σύσκεψη έγκρισης και άφησε την τράπεζα λίγο αργότερα.
Η διαφορά μεταξύ των αγορών που γίνονται για να «υπάρχει κάλυψη» -τα περίφημα CDS- και εκείνων με καθαρά κερδοσκοπικό σκοπό είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί. Αλλά, τι σημασία έχει, αφού στην ελληνική υπόθεση όλος ο κόσμος βγαίνει κερδισμένος; Το κόλπο δίνει τη δυνατότητα στην Αθήνα να εξαφανίσει προσωρινά τα δισεκατομμύρια ευρώ του χρέους ως διά μαγείας. Από την πλευρά της, η Goldman Sachs επωφελείται από τα μεγάλα περιθώρια κέρδους και βλέπει τη φήμη της ως καλού διαχειριστή δημόσιου χρέους να απογειώνεται.
Μακροπρόθεσμα, όμως, οι τόκοι που θα δίνει το ελληνικό κράτος αποκαλύπτονται βαρύτεροι από εκείνους ενός απλού τραπεζικού δανείου. Θα κουβαλά το βάρος αυτής της υπογραφής για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με κλονισμένη την αξιοπιστία της, η Ελλάδα μοιάζει σήμερα με λαθραίο επιβάτη της νομισματικής ένωσης.
Το ελληνικό έθνος κοιτάζει παραδοσιακά προς τη Δύση από την εποχή του 5ου αιώνα π.Χ., όταν οι ελληνικές πόλεις αναχαίτισαν τις ορδές των Περσών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέλος της οποίας είναι από το 1981, μοιάζει να είναι η διάδοχος των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Και το ευρώ διαδέχεται τη Συμμαχία της Δήλου, όπου πρωτεύοντα ρόλο είχε η Αθήνα. Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα διαφεύγουν της Άντι. Το πριμ όμως που θα πάρει στο τέλος του χρόνου δεν της διαφεύγει καθόλου. Οδηγός της είναι ο εγωισμός, που την κάνει να βασίζεται μόνο στο ταλέντο της -το μακιαβελικό- και στο πνεύμα προσαρμοστικότητας στις περιστάσεις. Δεν πειράζει που η εξαπάτηση δεν θα την οδηγήσει στην κατοικία των θεών.
Το 2006 η Goldman Sachs παίρνει πάντως αποστάσεις από την Ελλάδα. Για να έχει όμως κάποια πρόσβαση, γίνεται σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας, της πρώτης εμπορικής τράπεζας της χώρας. Η τράπεζα είχε έναν ισχυρό σύμμαχο μέσα στην Εθνική Τράπεζα, τον Πέτρο Χριστοδούλου. Αυτός ο ειδικός των παράγωγων προϊόντων εργαζόταν ως χρηματιστής στην Goldman Sachs στο Λονδίνο, πριν έρθει στην Αθήνα το 1998 για να αναλάβει διευθυντική θέση στην ελληνική τράπεζα. Μέσω μιας υπεράκτιας εταιρείας στον αμερικανικό φορολογικό παράδεισο που ονομάζεται Ντελαγουέαρ, μεταφέρεται, χωρίς κανείς να το πάρει είδηση, ένα μέρος του ελληνικού δημόσιου χρέους στον λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας, για να θολώσουν τα νερά.
Τον Οκτώβριο του 2009, έπειτα από πέντε χρόνια διακυβέρνησης των Συντηρητικών, ο σοσιαλιστής Γιώργος Παπανδρέου κερδίζει τις βουλευτικές εκλογές. Έναν μήνα αργότερα, ο Γκάρι Κον, νούμερο δύο της Goldman Sachs, καταφθάνει στην Αθήνα, συνοδευόμενος από επενδυτές. Μεταξύ αυτών και ο Τζον Πόλσον, ο επικεφαλής του αμερικανικού κερδοσκοπικού κεφαλαίου που φέρει το όνομα του, καλός πελάτης της Goldman Sachs, ο οποίος βρέθηκε στην καρδιά του σκανδάλου Abacus, του αμοιβαίου αυτού κεφαλαίου δηλαδή που προωθήθηκε από την τράπεζα και το οποίο του επέτρεψε να παίξει διπλό παιχνίδι. Ο Κον και ο Πόλσον προτείνουν στη νέα κυβέρνηση να κάνει με τον προϋπολογισμό της Υγείας ό,τι έκανε και με τις στρατιωτικές δαπάνες. Επιπλέον, η Goldman Sachs προσφέρεται να πουλήσει εκτός χρηματιστηριακής αγοράς, χωρίς να την πάρουν είδηση, ένα μέρος του ελληνικού χρέους σε επενδυτές που έχουν τη βάση τους στην Κίνα, χώρα στην οποία έχει τον απόλυτο έλεγχο.
Η ήρεμη και γαλήνια φυσιογνωμία του Γιώργου Παπανδρέου δείχνει άνθρωπο σοφό. Εντύπωση όμως την οποία αναιρούν τα πονηρά σπινθηροβόλα γαλάζια μάτια του, που φωτίζουν το ατάραχο πρόσωπο. Προσεκτικός, έως δύσπιστος και κλειστός, σκέφτεται με μεθοδικότητα. Αυτό δεν αρέσει στους τραπεζίτες επενδύσεων, οι οποίοι φεύγουν με άδεια χέρια. Η παγίδα τους αυτή τη φορά δεν έπιασε.
Στην ελληνική υπόθεση, από τη μία πλευρά η Goldman Sachs πήρε την αμοιβή της ως τραπεζίτης-σύμβουλος της ελληνικής κυβέρνησης και από την άλλη κερδοσκόπησε με το χρέος της χώρας.
Και να που καταμεσής της κρίσης του ευρώ, το δίκτυο επιρροής της έρχεται στο προσκήνιο. Στους Financial Times, στις 15 Φεβρουαρίου 2010, ο 'Οτμαρ Ίσινγκ, πρώην μέλος του διευθυντηρίου της Bundesbank, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, υπογράφει ένα βιτριολικό κείμενο κατά της επιχείρησης διάσωσης της Ελλάδας από την Ευρώπη. Κατά τη γνώμη του, προκειμένου να μην τεθεί σε κίνδυνο η ζώνη του ευρώ, η Αθήνα πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνη της. Ο Ίσινγκ υπογράφει αυτό το άρθρο, παραλείποντας να διευκρινίσει ότι είναι... διεθνής σύμβουλος της Goldman Sachs. Το τμήμα αγοραπωλησιών τίτλων αυτού του οίκου μόνο χαμένο θα βγει από μια επέμβαση των Ευρωπαίων. Η Goldman Sachs ποντάρει στην υποτίμηση του ευρώ, όπως και όλοι οι κερδοσκόποι. Θεωρητικά, μια επιχείρηση ευρωπαϊκής διάσωσης δεν μπορεί παρά να ανεβάσει την τιμή του ευρώ. Η Λερναία Ύδρα με τα πολλά κεφάλια...
Οι αποκαλύψεις για τις μηχανορραφίες της Goldman Sachs στην Ελλάδα ξεσηκώνουν διαμαρτυρίες. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ το βρίσκει «σκανδαλώδες» ότι ορισμένες τράπεζες μπόρεσαν να προκαλέσουν την κρίση του ευρώ, βοηθώντας την Ελλάδα να νοθεύσει τους λογαριασμούς της. Κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου στο Λονδίνο, οι πρωθυπουργοί της Ισπανίας, της Νορβηγίας και της Αγγλίας προσφέρουν την υποστήριξη τους στον τέταρτο προσκεκλημένο, τον έλληνα ομόλογο τους. Ο Γιώργος Παπανδρέου επιρρίπτει το σφάλμα στην «απροσεξία» της προηγούμενης συντηρητικής κυβέρνησης Καραμανλή και στην Goldman Sachs. Για να αποτρέψει την επανάληψη της ελληνικής περίπτωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την πρόθεση να ενισχύσει τα εργαλεία εποπτείας και κυρώσεων. Μόνο η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ, έπειτα από μια πρόχειρη έρευνα, εκτιμά ότι το ίδρυμα δεν βοήθησε την Αθήνα να κρύψει την έκταση των ελλειμμάτων της. Ορισμένοι βλέπουν ακόμα και εκεί την επιρροή της «κυβέρνησης Goldman Sachs».
Η ελληνική κρίση αποδείχθηκε θείο δώρο για τα «δαιμόνια της Νέας Υόρκης». Η τράπεζα εισέπραξε προμήθειες από τη βοήθεια που προσέφερε στην ελληνική κυβέρνηση. Κερδοσκόπησε με αναίσχυντο τρόπο με τις δυσχέρειες της Ελλάδας και σε βάρος του ευρώ. Κέρδισε σε όλα τα μέτωπα.
Ωστόσο, η διαμάχη πήρε διαστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Μπροστά στην απειλή να πληγεί η φήμη της, η περήφανη επενδυτική τράπεζα, πάντα σίγουρη για την υπεροχή της, αναγκάζεται να δώσει εξηγήσεις. Η Goldman Sachs δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της ένα δελτίο Τύπου, στο οποίο επιβεβαιώνει ότι ο αντίκτυπος των εν λόγω ενεργειών ήταν αμελητέος πάνω στη συνολική δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Το ελληνικό χρέος περνά από το 105,3% στο 103,7% του ΑΕΠ -ελάχιστη μείωση δηλαδή- κατά τη συγκεκριμένη περίοδο.
Ο Τζέραλντ Κόριγκαν, ένας από τους άσους της αυτοκρατορίας, υποχρεώνεται να απαντήσει σε ερωτήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Με το σημαδεμένο του πρόσωπο, που θα ταίριαζε τέλεια σε διαφήμιση ουίσκι, και το καλοσυνάτο βλέμμα του, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Αποθεμάτων της Νέας Υόρκης αναγνωρίζει με προσηνή τόνο τη βοήθεια που η εταιρεία προσέφερε για τη νόθευση των ελληνικών λογαριασμών. Πνίγει τις εξηγήσεις του σε μια τεχνική ακατάληπτη γλώσσα, με μία μόνο εξαίρεση: «Με την ύφεση, είναι προφανές ότι οι κανόνες διαφάνειας θα έπρεπε να είναι αυστηρότεροι».
Πέρα από τα κλισέ και τις πολιτικές σκοπιμότητες, το γεγονός είναι ένα: η κερδοσκοπία, που τόσο αποδοκιμάζεται, είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο καλής λειτουργίας των αγορών, της ρευστότητας τους, της μεταβλητότητας τους, διευκολύνοντας τις συναλλαγές και διασφαλίζοντας μεγαλύτερη διαφάνεια στις τιμές. Η δραστηριότητα αυτή συμβάλλει, επιπλέον, στην καλύτερη κατανομή των κεφαλαίων. Ο κερδοσκόπος είναι ο ανιχνευτής του επενδυτή, ο οποίος, τηρώντας τα προσχήματα, στοιχηματίζει και αυτός στην άνοδο και στην πτώση των αξιών. Με την επίθεση στην Ελλάδα και στο ευρώ, οι αγορές απευθύνουν σημαντικό -και σωτήριο- μήνυμα στους πολιτικούς: το έλλειμμα του προϋπολογισμού δεν ελέγχεται πια. Από την άποψη αυτή, παίζουν έναν χρήσιμο ρόλο, με τον τρόπο τους.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η άμυνα της Goldman Sachs, από την πλευρά της, είναι απλή. Η Ελλάδα αρνήθηκε τη λογική της ζώνης του ευρώ, της οποίας άξονας είναι η πειθαρχία στον προϋπολογισμό. Τα ηθικά θέματα πρέπει να τα θέσει η Αθήνα στον εαυτό της. Η τράπεζα αρκέστηκε να παίξει έναν τεχνικό ρόλο και να ικανοποιήσει έναν πελάτη, ένα κράτος στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Η Goldman Sachsδεν πρέπει, καθώς φαίνεται, να έχει παραβιάσει κανέναν νομικό κανόνα. Ξεπέρασε όμως την κίτρινη γραμμή, εκείνη της δεοντολογίας ενός μεγάλου οίκου, που, αν και δύσκολα τη χαράζεις, καλό είναι να μην πηγαίνεις και πολύ κοντά της.
«Μια αληθινή επαγγελματίας» λένε και ξαναλένε οι προϊστάμενοι της Άντι μετά την επιτυχία της το 2001. Η Άντι Λουδιάδη έχει λοιπόν προαχθεί στη διεύθυνση μιας εταιρείας ασφαλειών ζωής, την οποία ίδρυσε η Goldman Sachs για να εκμεταλλευτεί τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που έχουν σχέση με το προσδόκιμο ζωής. Η ζωή χαμογελά μερικές φορές οτις τολμηρές.
fragoulisg.blogspot.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου