Ο ουρανός αστράφτει από δύο δέσμες φωτός στο σημείο όπου βρίσκονταν οι Δίδυμοι Πύργοι, στο Μανχάταν, φόρος τιμής στα θύματα λίγα χρόνια μετά την τραγωδία.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΣΚΑΡΕΛΗΣ
Η τέλεια καταιγίδα
Το ΝΑΤΟ μετά την 11η Σεπτεμβρίου
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 372
Η τέλεια καταιγίδα
Το ΝΑΤΟ μετά την 11η Σεπτεμβρίου
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 372
Ο Βασίλης Κασκαρέλης υπήρξε κορυφαίος διπλωμάτης με διεθνή αναγνώριση. Στο βιβλίο αυτό καταγράφει τις εμπειρίες από τη θητεία του ως Μόνιμου Αντιπροσώπου της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ την περίοδο 2000-2004, όταν κυριολεκτικά ήρθαν τα πάνω-κάτω στον κόσμο. Είναι ένα πραγματικά συγκλονιστικό αφήγημα, με ένα λόγο που ρέει, μια διεισδυτική ματιά στα διεθνή δρώμενα και ένα ψυχρό ρεαλισμό που ενίοτε ίσως σοκάρει όσους διατηρούν ακόμη ψευδαισθήσεις για τον τρόπο που κυβερνιέται, ή μάλλον θα έπρεπε να κυβερνιέται, ο κόσμος. Είναι ένα βιβλίο που δεν χωράει επίσης στα παραδοσιακά ιδεολογικά καλούπια μέσα στα οποία προσπαθούν οι περισσότεροι να στριμώξουν τον δικό μας δημόσιο διάλογο περί τα διεθνή.
Το βιβλίο αναδεικνύει περίτρανα την αδυναμία των Ευρωπαίων να αναλάβουν ρόλο συμπρωταγωνιστή εντός του ΝΑΤΟ, δίπλα στους Αμερικανούς, για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν είναι διατεθειμένοι οι Ευρωπαίοι να συνοδεύσουν τα λόγια τους με πράξεις. Στις σελίδες του βιβλίου αναδεικνύονται οι εσωτερικές διαφωνίες και αντιφάσεις εντός της Ε.Ε., καθώς και ο ρόλος των συνήθων υπόπτων που ήταν έτοιμοι σε κάθε ευκαιρία να υπονομεύσουν την ευρωπαϊκή ενότητα.
Αναδεικνύει επίσης με εξαιρετικά πειστικό τρόπο τον ηγεμονικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών εντός της Συμμαχίας, αλλά και την τρομακτική αλαζονεία των νεοσυντηρητικών που άλωσαν τα κέντρα εξουσίας στην Ουάσιγκτον μετά το 2001 επί προεδρίας Μπους του νεότερου. Οσοι θέλετε να προετοιμαστείτε για τη νέα εποχή Τραμπ, θα ήταν χρήσιμο να διαβάσετε προσεκτικά τις σελίδες του βιβλίου που ασχολούνται με τα έργα και ημέρες των κ. Τσένι, Ράμσφελντ και άλλων. Αυτοί –και πολλοί ακόμη– προετοίμασαν το έδαφος για την άνοδο του κ. Τραμπ στη εξουσία – και για ό,τι επακολουθήσει.
Η ανάλυση των αμερικανικών συμφερόντων στον πόλεμο του Ιράκ είναι εξαιρετικά ρεαλιστική, ίσως και πάλι κάπως ωμή για τα γούστα των πιο ευαίσθητων. Ανάλογος είναι και ο τρόπος που εξηγεί ο συγγραφέας τι πήγε στραβά την Επόμενη Μέρα. Οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους κέρδισαν τον πόλεμο και έχασαν την ειρήνη, κάτι άλλωστε που δεν συμβαίνει για πρώτη φορά στην Ιστορία.
Στο θέμα αυτό με προβλημάτισε η προσέγγιση του Κασκαρέλη. Αφού έχει περιγράψει με τόσο γλαφυρό ύφος την πολιτική οδοστρωτήρα που υιοθέτησε η τότε αμερικανική κυβέρνηση προς τους Ευρωπαίους συμμάχους πριν από την επίθεση στο Ιράκ, μια πολιτική βασισμένη στη άκαμπτη λογική του «είσαι μαζί μας ή είσαι εναντίον μας», ο συγγραφέας επικρίνει την αρνητική στάση της Γερμανίας και τον μεγαλοϊδεατισμό, όπως τον χαρακτηρίζει, της Γαλλίας του προέδρου Σιράκ. Ποιο όμως είναι το διά ταύτα; Για να αποφύγουν τη διάσπαση της Ευρώπης και της Ατλαντικής Συμμαχίας, διατηρώντας έτσι και κάποια, έστω μικρή, επιρροή στην Ουάσιγκτον και τα τεκταινόμενα, θα έπρεπε άραγε να συμμορφωθούν όλοι με το νέο πολιτικό και στρατιωτικό δόγμα των Ηνωμένων Πολιτειών;
Ενα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι του βιβλίου αφορά την προσέγγιση Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας, μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, με εντυπωσιακά αποτελέσματα που δημιουργούσαν, έστω πρόσκαιρα, την ελπίδα ότι θα μπορούσε να κλείσει επιτέλους το κεφάλαιο του Ψυχρού Πολέμου. Ο συγγραφέας εξηγεί σαφώς, χωρίς περιστροφές, πώς και ποιοι υπονόμευσαν αυτήν την προσέγγιση. Τις επιπτώσεις τις ζούμε έντονα σήμερα. Και εδώ τίθεται ένα άλλο μεγάλο ερώτημα. Μήπως δεν φταίει μόνο η Ρωσία του κ. Πούτιν για τις εξαιρετικά προβληματικές σχέσεις με τη Δύση σήμερα;
Βεβαίως, ο Κασκαρέλης δεν είναι μόνον συγγραφέας ή απλός παρατηρητής των διεθνών εξελίξεων. Είχε άμεση συμμετοχή στις πολυμερείς διαπραγματεύσεις ως εκπρόσωπος της χώρας μας όταν ξέσπασε η τέλεια καταιγίδα που περιγράφει στο βιβλίο. Δεν υπερασπιζόμαστε αποτελεσματικά τα εθνικά συμφέροντα, μας λέει, με το να επαναλαμβάνουμε μονότονα και σε κάθε ευκαιρία τις γνωστές, επίσημες θέσεις και παράπονα για τα ελληνοτουρκικά, το Κυπριακό και το Σκοπιανό, ούτε με το να χρησιμοποιούμε κάθε διεθνή οργανισμό ως αρένα για να μονομαχήσουμε με τους ομολογουμένως δύσκολους γείτονές μας, ενώ οι υπόλοιποι συνήθως βαριούνται με την παράσταση, μια παράσταση που επαναλαμβάνεται για πολλά χρόνια.
Εξηγεί επίσης ότι ο μόνος τρόπος για να τραβήξουμε την προσοχή των άλλων, κυρίως των Μεγάλων, στα δικά μας θέματα είναι όταν τα εντάσσουμε στο ευρύτερο πλαίσιο ενδιαφερόντων και συμφερόντων των άλλων χωρών.
Αλλιώς, δεν μας ακούν. Είναι κάτι που, δυστυχώς ακόμη και σήμερα, φαίνεται ότι καταλαβαίνουν λίγοι και εφαρμόζουν ακόμη λιγότεροι. Υπάρχει ένα στοιχείο επαρχιωτισμού στην εξωτερική μας πολιτική;
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου βγαίνει μια βαθιά απογοήτευση για την επαναλαμβανόμενη αδυναμία της Ελλάδας να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη γειτονιά μας, να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα ενίσχυαν το ειδικό της βάρος εντός της Συμμαχίας ή και της Ευρωπαϊκής Ενωσης και να κλείσει θέματα που μας κρατούν δέσμιους για χρόνια. Γράφει ο Κασκαρέλης για έλλειψη στρατηγικής, για φοβικές συμπεριφορές, για μικροπολιτικές σκοπιμότητες, για λαϊκισμό, ακόμη και για άνομα συμφέροντα που συνδέονται άμεσα με τους αμυντικούς εξοπλισμούς και τη διαπλοκή γενικότερα. Και το αποτέλεσμα; Μια χώρα στο περιθώριο, με μικρό ειδικό βάρος και πολλά ανοικτά μέτωπα.
Αλλά πώς παντρεύεται η εξωτερική πολιτική με τη δημοκρατία; Δεν υπάρχει απλή απάντηση. Οι εκτιμήσεις ενός έμπειρου διπλωμάτη που προσπαθεί να υπερασπιστεί τα καλώς νοούμενα μακροπρόθεσμα εθνικά συμφέροντα δεν συμβιβάζονται πάντα (και σίγουρα όχι εύκολα) με τις επιταγές της εσωτερικής πολιτικής, ιδιαίτερα σε μια δημοκρατία. Είμαστε μια χώρα μικρή σε δύσκολη γειτονιά, με μια κοσμοπολίτικη ελίτ, αρκετά μεγάλη και πετυχημένη αλλά που συνήθως δεν ασχολείται ενεργά με τα κοινά, μια εσωστρεφή πολιτική τάξη, με λιγοστές εξαιρέσεις και αδύναμους θεσμούς, μια πολιτική κουλτούρα όπου η συναίνεση και ο συμβιβασμός είναι βρώμικες λέξεις και μια κοινή γνώμη με έντονο το αίσθημα της θυματοποίησης και με ροπή προς συνωμοτικές θεωρίες, μια κοινή γνώμη επίσης που έχει διαπαιδαγωγηθεί με μαξιμαλιστικές θέσεις για εθνικά δίκαια (όπως τα ονομάζουμε, τα οποία εξ ορισμού δεν είναι διαπραγματεύσιμα) και όχι εθνικά συμφέροντα.
Σε κρίσιμες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της, η Ελλάδα είχε πολιτικούς ηγέτες που πήραν τις σωστές αποφάσεις και σημάδεψαν την περαιτέρω πορεία της χώρας. Η ευρωπαϊκή επιλογή αποτελεί το πιο σημαντικό παράδειγμα στη μεταπολεμική περίοδο. Δεν διαχειριστήκαμε όμως με συνέχεια και συνέπεια αυτήν την ευρωπαϊκή πορεία και σήμερα η χώρα βρίσκεται σε ειδικό καθεστώς, σε καραντίνα. Η όσο το δυνατόν γρηγορότερη επιστροφή της ελληνικής οικονομίας και της χώρας γενικότερα σε μια ευρωπαϊκή κανονικότητα αποτελεί πλέον θέμα επιβίωσης.
Ο συγγραφέας είναι ξεκάθαρος, δεν στρογγυλεύει γωνίες και δεν χαρίζεται σε κανένα. Το γεγονός ότι διαδοχικές κυβερνήσεις του ανέθεσαν πολύ σημαντικές ευθύνες για την εκπροσώπηση της χώρας σημαίνει ότι υπάρχει ελπίδα. Γιατί υπάρχει χώρος στην Ελλάδα για ανθρώπους όπως ο Βασίλης Κασκαρέλης, χώρος για να προσφέρουν. Αλλωστε, στη σύγχρονη ιστορία της και όχι μόνο, η Ελλάδα επανειλημμένως βασίστηκε σε άτομα, λιγότερο σε θεσμούς, για να ξεπεράσει τις κρίσεις.
* Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
kathimerini.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου